6306 Sayılı Kentsel Dönüşüm Yasası Nedir? Amaçları, Süreci ve Güncel Uygulamalar
Türkiye’de son yıllarda en çok konuşulan konulardan biri olan kentsel dönüşüm, hem şehirlerin yenilenmesi hem de deprem güvenliği açısından büyük önem taşıyor. Bu dönüşüm sürecinin temelini ise 6306 Sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun”, yani halk arasında bilinen adıyla Kentsel Dönüşüm Yasasıoluşturuyor.
Peki bu yasa tam olarak neyi amaçlıyor, kimleri kapsıyor ve uygulama süreci nasıl işliyor? İşte tüm detaylarıyla 6306 Sayılı Kentsel Dönüşüm Yasası…
🏙️ 6306 Sayılı Kanunun Amacı
6306 sayılı yasa, 31 Mayıs 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu yasanın temel amacı:
- Afet riski taşıyan binaların ve alanların tespit edilip yenilenmesi,
- Deprem ve diğer doğal afetlere dayanıklı yapılaşmanın sağlanması,
- Can ve mal kayıplarını en aza indirmek,
- Sağlıklı, güvenli ve modern şehirler oluşturmak.
Bu yönüyle yasa, yalnızca binaların yıkılıp yeniden yapılmasını değil; aynı zamanda yaşam alanlarının güvenli ve sürdürülebilir şekilde yeniden planlanmasını hedefler.
🏚️ “Riskli Yapı” ve “Riskli Alan” Nedir?
Yasanın en önemli iki kavramı riskli yapı ve riskli alan tanımlarıdır.
- Riskli yapı: Mevcut haliyle deprem, heyelan veya diğer afetler karşısında yıkılma veya ağır hasar görme riski taşıyan binalardır.
- Riskli alan: Üzerinde riskli yapıların bulunduğu veya zemin yapısı nedeniyle can ve mal güvenliği açısından tehlike arz eden bölgelerdir.
Bu tespitler, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, belediyeler veya lisanslı kurumlar tarafından yapılan teknik incelemelerle belirlenir.
🏗️ Kentsel Dönüşüm Süreci Nasıl İşler?
6306 sayılı kanuna göre bir binanın kentsel dönüşüme girmesi birkaç aşamada gerçekleşir:
1. Risk Tespiti Başvurusu
Binanın maliklerinden biri, tapu, kimlik ve yapı belgeleriyle lisanslı bir kurum veya kuruluşa başvurarak risk tespiti talebinde bulunabilir.
2. Teknik İnceleme ve Raporlama
Yetkili kuruluş, binadan numune alarak laboratuvar testleri yapar ve binanın riskli olup olmadığını raporlar.
Riskli olduğu tespit edilirse bu durum Tapu Müdürlüğüne bildirilir ve binanın tapu kaydına “riskli yapı” şerhidüşülür.
3. Tebligat ve Yıkım Süreci
Bina sahiplerine resmi tebligat yapılır. Malikler, binayı kendi imkanlarıyla 90 gün içinde boşaltıp yıkmakla yükümlüdür.
Yıkım gerçekleşmezse idare tarafından zorunlu yıkım yapılabilir.
4. Yeni Yapı ve Kat Karşılığı Sözleşmeler
Yıkım sonrası arsa sahipleri isterse kendi imkanlarıyla, isterse müteahhitlerle anlaşarak yeni binalarını inşa edebilirler.
Bu aşamada genellikle kat karşılığı inşaat sözleşmeleri yapılır.
💰 Kentsel Dönüşümde Devlet Destekleri
6306 sayılı yasa kapsamında devlet, dönüşüm sürecini teşvik etmek amacıyla bir dizi mali destek sağlar:
- Kira yardımı: Dönüşüm sürecinde evi yıkılan maliklere veya kiracılara belirli bir süre kira desteği sağlanır.
- Taşınma yardımı: Kiracılara taşınma masraflarını karşılamak için bir defaya mahsus ödeme yapılabilir.
- Kredi desteği ve faiz sübvansiyonu: Kentsel dönüşüm kredileri için devlet, faiz desteği verir.
- Vergi, harç ve noter muafiyetleri: Yeni yapım sürecinde birçok harç ve vergi kalemi muaf tutulur.
⚖️ 6306 Sayılı Kanunun Hukuki Özellikleri
Yasa, dönüşüm sürecinde ortaya çıkabilecek mülkiyet anlaşmazlıklarına da düzen getirir.
Buna göre:
- Dönüşüm kararının alınması için maliklerin üçte iki çoğunluğu yeterlidir.
- Karara katılmayan azınlık hissedarların payı, rayiç bedel üzerinden satılabilir.
- Dönüşümle ilgili işlemler, idari yargı (örneğin iptal davası) yoluyla denetlenebilir.
🔍 2024–2025 Güncellemeleri: Yeni Uygulamalar
Son yıllarda 6306 sayılı yasa kapsamında yapılan değişikliklerle birlikte süreç daha da hızlandırılmıştır.
Öne çıkan yeniliklerden bazıları:
- Rezerv yapı alanları kavramı genişletilmiştir; afet riski taşıyan bölgelerde daha planlı dönüşüm yapılabilmektedir.
- E-Devlet üzerinden riskli yapı sorgulama imkânı getirilmiştir.
- Yeni kentsel dönüşüm başkanlığı kurulmuştur (Kentsel Dönüşüm Başkanlığı, 2023).
- Dönüşüm projeleri için Hızlı Ruhsat ve Kentsel Dönüşüm Kentsel Dönüşüm Kredi Desteği (KONUT FAİZ SÜBVANSİYONU) uygulanmaya başlanmıştır.
🌿 Kentsel Dönüşümün Sosyal ve Ekonomik Etkileri
Kentsel dönüşüm yalnızca fiziksel yapıları yenilemekle kalmaz; aynı zamanda şehirlerin sosyokültürel dokusunu, çevresel yapısını ve ekonomik dinamiklerini de etkiler.
- Artan konut kalitesi ve yaşam standartları
- Gayrimenkul değerlerinde artış
- Yeni iş ve istihdam alanları
- Daha düzenli altyapı ve çevre düzeni
Ancak sürecin doğru yönetilmemesi, mahalle kültürünün bozulması veya sosyal adalet sorunları gibi tartışmaları da beraberinde getirebilir.
🏁 Sonuç: Daha Güvenli Bir Türkiye İçin Dönüşüm Şart
6306 sayılı Kentsel Dönüşüm Yasası, Türkiye’nin afetlere karşı dirençli hale gelmesi için atılmış en önemli adımlardan biridir.
Deprem gerçeğiyle yaşayan bir ülke olarak, bu yasanın etkin uygulanması hem can güvenliği hem de şehirlerin sürdürülebilir geleceği açısından hayati önem taşır.
Kentsel dönüşüm, yalnızca binaları değil, aynı zamanda yaşam tarzlarını, toplumsal yapıyı ve şehir kültürünü de dönüştürür.
Bu nedenle, sürecin her aşamasında şeffaflık, katılım ve adalet ilkeleri gözetilmelidir.